เอนไซม์ (Enzyme) คืออะไร? สำคัญอย่างไร?

เอนไซม์ (Enzyme) คือ กลุ่มของโปรตีนที่มีความสามารถในการเร่งปฏิกิริยาทางชีวเคมีที่เกิดขึ้นภายในเซลล์ของสิ่งมีชีวิต เพื่อช่วยในการสังเคราะห์องค์ประกอบต่าง ๆ ภายในเซลล์ ช่วยในการย่อยอาหารและดูดซึมสารอาหาร เพื่อนำไปเลี้ยงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย หากร่างกายไม่มีเอนไซม์ ปฏิกิริยาต่าง ๆ จะเกิดขึ้นช้ามาก จนไม่อาจดำรงชีวิตอยู่ได้ หรือถ้าหากมีในปริมาณที่ไม่เพียงพอ ก็จะทำให้ร่างกายเสื่อมสภาพเร็ว แก่เร็ว และเกิดโรคภัยต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้น

การทำงานของเอนไซม์

• เอนไซม์ทำงานโดยการไปลดพลังงานกระตุ้น (Activation Energy) ของปฏิกิริยา ทำให้ปฏิกิริยาเกิดได้ง่ายขึ้นโดยใช้พลังงานเพียงเล็กน้อย ซึ่งหากไม่มีเอนไซม์เป็นตัวเร่งจะต้องใช้พลังงานสูงกว่ามากจึงจะกระตุ้นให้เกิดปฏิกิริยาได้
• เอนไซม์มีความจำเพาะต่อสารที่ทำปฏิกิริยา ที่เรียกว่า ซับสเตรต (Substrate) โดยจะทำปฏิกิริยากับซับสเตรตที่กำหนดไว้เท่านั้น เช่น เอนไซม์ย่อยแป้งจะไม่ย่อยโปรตีน เอนไซม์ย่อยโปรตีนจะไม่ย่อยไขมัน เป็นต้น และจะทำปฏิกิริยาในตำแหน่งที่เฉพาะเจาะจง ซึ่งเรียกว่า บริเวณเร่ง (Active Site) เปรียบได้กับแม่กุญแจกับลูกกุญแจ (Lock and Key Model) ที่จะต้องมีรูปร่างและตำแหน่งที่พอเหมาะกัน จึงจะเกิดการรวมตัวของเอนไซม์กับซับสเตรตได้ และการรวมตัวจะทำให้โมเลกุลของซับสเตรตสลายตัว และแตกตัวเป็นโมเลกุลใหม่ เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่เรียกว่า Enzyme-Substrate Complex
• อัตราการทำงานของเอนไซม์ขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น อุณหภูมิ, ความเป็นกรด-เบส, ปริมาณของเอนไซม์และซับสเตรต เป็นต้น
• เอนไซม์ส่วนมากต้องทำงานร่วมกับโคเอนไซม์ (Coenzyme) ซึ่งเป็นสารจำพวกวิตามินที่ละลายน้ำได้และเกลือแร่จำเป็นบางชนิด ถึงจะเกิดการทำปฏิกิริยาได้

ชนิดของเอนไซม์

เอนไซม์แบ่งได้เป็น 3 ชนิด คือ

เอนไซม์จากอาหาร
เอนไซม์ย่อยอาหาร
เอนไซม์ในการเผาผลาญพลังงาน

1. เอนไซม์จากอาหาร (Food Enzyme)

คือ เอนไซม์ที่พบได้ในอาหารสดและดิบทุกชนิดทั้งจากพืชและจากสัตว์ โดยจะช่วยย่อยอาหารที่เรารับประทานเข้าไป แต่ถ้าอาหารผ่านความร้อนที่สูงเกิน 47 องศาเซลเซียส เอนไซม์จะถูกทำลายได้ง่าย และอาจไม่มีหลงเหลือในอาหารแล้ว ดังนั้นอาหารที่ยังมีเอนไซม์หลงเหลืออยู่จึงเป็นจำพวกผัก ผลไม้ และเนื้อสัตว์ที่รับประทานดิบได้ เช่น ปลาดิบ เป็นต้น

2. เอนไซม์ย่อยอาหาร (Digestive Enzyme)

คือ เอนไซม์ที่ผลิตขึ้นมาจากร่างกาย ส่วนใหญ่ผลิตมาจากตับอ่อน เพื่อใช้ในการย่อยอาหารและดูดซึมสารอาหารที่เรารับประทานเข้าไป

3. เอนไซม์ในการเผาผลาญพลังงาน (Metabolic Enzyme)

คือ เอนไซม์ที่ผลิตในเซลล์และเนื้อเยื่อต่าง ๆ ในร่างกาย ทำหน้าที่เร่งปฏิกิริยาเคมีเพื่อช่วยในการเผาผลาญสารอาหารและสร้างพลังงาน สร้างภูมิต้านทาน และเสริมสร้างการเจริญเติบโตของร่างกาย รวมไปถึงช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของอวัยวะต่าง ๆ

บางข้อมูลอาจรวมชนิดของเอนไซม์จากอาหาร และเอนไซม์ย่อยอาหารไว้ด้วยกัน เพราะทั้ง 2 ชนิด เหมือนกันทุกอย่าง ต่างกันเพียงที่แหล่งผลิตเท่านั้น โดยที่เอนไซม์จากอาหารจะผลิตจากภายนอกร่างกาย ส่วนเอนไซม์ย่อยอาหารจะผลิตจากภายในร่างกาย

เอนไซม์ที่เกี่ยวกับการย่อยอาหาร ได้แก่

- อะไมเลส (Amylase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยแป้ง ให้เป็นน้ำตาล
- ไลเปส (Lipase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยไขมัน
- โปรตีเอส (Protease) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยโปรตีน ให้เป็นกรดอะมิโน
- เซลลูเลส (Cellulase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยเส้นใยจากพืช

- แลกเตส (Lactase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยอาหารจำพวกนม
- ซูเครส (Sucrase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยน้ำตาล
- มอลเทส (Maltase) เป็นเอนไซม์สำหรับย่อยอาหารจำพวกข้าว

หากเรามีเอนไซม์ในการย่อยอาหารไม่เพียงพอ อาจเนื่องมาจากร่างกายผลิตได้น้อยลง หรือมาจากการบริโภคอาหารที่ไม่ค่อยมีเอนไซม์เหลืออยู่ ร่างกายจะมีการดึงเอาเอนไซม์ในการเผาผลาญพลังงานมาใช้ ซึ่งจะส่งผลให้การเผาผลาญพลังงานในร่างกาย รวมถึงการสร้างภูมิต้านทานและการซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ เสื่อมลงไปด้วย ซึ่งอาจทำร่างกายอ่อนแอและเป็นโรคต่าง ๆ ได้ ดังนั้น เราจึงควรชดเชยเอนไซม์ที่หายไปด้วยการรับประทานอาหารสดหรือดิบให้มากขึ้น หรืออาจมีการรับประทาน “เอนไซม์เสริมอาหาร” (Enzyme Supplement) เพิ่มเติมด้วย

โดยสรุปแล้ว เอนไซม์เป็นสิ่งที่สำคัญและมีความจำเป็นสำหรับสิ่งมีชีวิตมาก จนมีผู้กล่าวว่า “เอนไซม์คือพลังงานชีวิต” เพราะหากไม่มีเอนไซม์ ปฏิกิริยาต่าง ๆ ในร่างกายจะเกิดขึ้นช้ามาก จนไม่ทันต่อการดำรงชีวิต ถึงร่างกายจะได้รับสารอาหารที่มีประโยชน์ เช่น วิตามิน และแร่ธาตุมากมายสักเพียงใด แต่หากไม่มีเอนไซม์ สารต่าง ๆ เหล่านั้นก็ทำงานไม่ได้ ระบบต่าง ๆ ในร่างกายจะค่อย ๆ หยุดทำงานลง และเสียชีวิตในที่สุด ในทางตรงกันข้าม หากร่างกายมีเอนไซม์อย่างเพียงพอ จะช่วยให้ระบบต่าง ๆ ทำงานได้อย่างปกติ เกิดการย่อยอาหารที่สมบูรณ์ ทำให้ร่างกายได้รับสารอาหารที่มีคุณภาพและนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์ต่อร่างกายได้ และยังช่วยให้ระบบภูมิคุ้มกันแข็งแรง ต่อต้านเชื้อโรค ทำให้ไม่เป็นโรคต่าง ๆ ส่งผลให้เรามีสุขภาพที่ดี และมีอายุที่ยาวนานขึ้น

“Food Ingredient Technology Co., Ltd. เป็นตัวแทนจำหน่าย เอนไซม์ที่นำเข้าจากประเทศเยอรมนี อาทิเช่น “Sternzym FOS L” ซึ่งเป็นเอนไซม์ที่ใช้ในการผลิต Fructooligosaccharides (FOS) ที่เป็นพรีไบโอติก (Prebiotic) ชนิดหนึ่ง จากการย่อยสลายน้ำตาล ซึ่งสามารถใช้เพื่อเสริมใยอาหาร (Fiber) ในผลิตภัณฑ์เครื่องดื่มและนมได้ และยังมีเอนไซม์ที่ช่วยในการปรับปรุงคุณภาพแป้งในผลิตภัณฑ์หลากหลาย อาทิเช่น ขนมปัง บิสกิต เวเฟอร์ แครกเกอร์ บะหมี่ และซาลาเปา เป็นต้น หากสนใจสามารถติดต่อ เพื่อขอข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ E-mail : sales@fit-biz.com ”

เรียบเรียงและอ้างอิงจาก :

บทความเรื่อง “เอนไซม์ (Enzyme) คืออะไร? ประโยชน์ของเอนไซม์ 11 ข้อ”, https://medthai.com
บทความเรื่อง “มารู้จักเอนไซม์ / Enzyme กันเถอะ”, https://www.facebook.com/BanpodjThailandClips/
บทความเรื่อง “Enzyme / เอนไซม์”, http://www.foodnetworksolution.com/

เรียบเรียงโดย

อทิตยา ทรัพย์สะสม
เจ้าหน้าที่วิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์อาวุโส - Food Supplement